Zapominając Wietnam

Obrazy nakręcone w technologii wideo w 1995 roku oraz w jakości HD i SD w 2012 roku ukazują Wietnam i przeradzają się w filmowy dialog między dwoma elementami – lądem i wodą – które leżą u podstaw powstania wietnamskiego terminu „kraj” (đất nứớc). Film prezentuje historię technologii wizualnej i wietnamską rzeczywistość polityczną. Ukazuje spotkanie tradycji, jej zakorzenienie w szacunku do ziemi, z tym co nowe, ukształtowane płynnymi zmianami Wietnamu w czasach gwałtownej globalizacji.

„Zapominając Wietnam” odnosi się także do pamięci historycznej i kulturowej, którą przywołują wypowiedzi mieszkańców Wietnamu, imigrantów i weteranów, pamiętających przeszłość i komentujących dzisiejsze wydarzenia. Film dotyka traumy wojny w Wietnamie, która odcisnęła piętno na całym współczesnym świecie. Jej wspomnienia zostają przywołane przez świadków tamtych wydarzeń w 40. rocznicę zakończenia wojny, aby upamiętnić jej ofiary i oddać głos ocalałym.

Wietnam w starożytności nosił nazwę đất nứớc vạn xuân – krainy dziesięciu tysięcy źródeł. Jeden z przywołanym w filmie mitów dotyczących powstania Wietnamu przedstawia walkę dwóch smoków, których splecione ciała wpadły do Morza Południowochińskiego i utworzyły zakrzywioną linię brzegową Wietnamu w kształcie litery „S”. Legenda głosi również, że przodkowie Wietnamu urodzili się ze związku Króla Smoków Lạc Long Quân i wróżki Âu Cơ. Była ona mitycznym ptakiem, który połknął garść ziemi i w konsekwencji stracił moc powrotu do Nieba. Jej łzy utworzyły niezliczone rzeki Wietnamu, a powtarzające się powodzie w tym kraju odczytywane w kontekście mitów mają być formą upamiętnienia Âu Cơ.

Uwarunkowania geopolityczne sprawiły, że Wietnam rozwijał się przez lata dzięki kruchej równowadze pomiędzy zarządzaniem gruntami a gospodarką wodną. Podtrzymująca życie moc wody jest przywoływana w każdym aspekcie kultury Wietnamu, a w tym filmie jej rola jest szczególnie wyeksponowana.

„(…) poczucie tego, że im więcej się patrzy na swoją własną kulturę, tym bardziej widzi się, że nie ma czegoś takiego jak miejsce, do którego można po prostu bezpiecznie wrócić. Za każdym razem, gdy ktoś próbuje odzyskać albo uratować coś, co postrzegane jest jako odzyskiwalne i reprezentowalne – na przykład autentyczna kultura wietnamska – ta rzecz zatraca się jak fale na powierzchni wody. Jest to rzeczywistość, której nie da się uchwycić, wciąż umykająca, ale od której nie da się uciec”. W ten sposób Trinh T. Minh-ha określa w książce „Cinema Interval” swoje doświadczenie Wietnamu, odwołując się do metafory wody. Cytat ten wykorzystany jest przez prof. dr hab. Małgorzatę Radkiewicz, współkuratorkę retrospektywy, w książce „Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej”, która w grudniu 2022 roku ukazała się nakładem współwydawców Uniwersytetu Jegiellońskiego, Fundacji Okonakino i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.